مجله دوست نوجوانان-اردیبهشت 1394

 

نوجوانی ارزشمندترین دوران زندگی است.

 

گفتگو از : رامین جهان پور

کمال شفیعی متولد  سال1347 در اسدآبادهمدان است و حدود سه ده است که در زمینه ادبیات بزرگسال و کودک ونوجوان فعالیت دارد.اولین شعر او در سال 1367 در کیهان بچه هابه چاپ رسید وباعث شد بعدها ادبیات کودک ونوجوان را جدی تر دنبال کند.اولین کتاب شعراو برای خردسالان بود که «اینها غذا نمیشه » نام داشت و در سال 1380 منتشر شد.مجموعه شعرهای:« اسم قشنگ یلدا»،« گربه مهندس است» ، « تندیسی از رفتگر» ،«مانند گنجشک»، « سرزمین گلها» و «  مورچه های پاپتی» از دیگر کتابهای شعر ایشان در حوزه کودک ونوجوان  است.کمال شفیعی در حال حاضر در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی مدیریت امور ادبی استانها را برعهده دارد.

آقای شفیعی به نظر شما  ارتباط نوجوانان امروز با شعر وشاعری نسبت به دهه های گذشته بیشتر شده یا کمتر؟

به نظر با گسترش شعبه های کانون پرورش فکری کودک ونوجوان در شهرستانهای مختلف کشور وتنوع نشریات کودک ونوجوان نوجوانا ن امروز ما به درک بیشتری از شعر نسبت به گذشته رسیده اند و هم اینکه گرایش آنها به مقوله شعر بیشتر شده است.اما چیزی که متاسفانه کمرنگ شده وجود انجمن ها ومحافل ادبی است که ادبیات کودک ونوجوان ما را جدی بگیرد .و این کمرنگ بودن در شهرستانها بیشتر از تهران احساس می شود.

شما فکر می کنید ارگانهای فرهنگی مثل کانون و مرکز آفرینش های حوزه  هنری در  این زمینه فعالیتی کافی نداشته اند؟

کانون پرورش فکری کودک ونوجوان  در این زمینه همیشه پیشگام بوده.حوزه هنری هم در سالهای اخیر سعی کرده با تاسیس دفاتر ونهادهای ادبی در برخی از شهرستانها  به آموزش وکشف استعداد ها  در برخی از شهرستانهای کشور بپردازد اما باید قبول کنیم نسبت به گستردگی ادبیات کودک ونوجوان ورشد جمعیت کشور وداشتن این همه دانش آموزکودک ونوجوان این فعالیتها بسیار ناچیز است واگر می خواهیم در  آینده ادبیات کودک ونوجوان قوی وماندگاری داشته باشیم باید فعالیتهایمان را در زمینه آموزش وترویج شعر به کودکان ونوجوانان کشور بیشتر کنیم .الان در شهرستانها ما شاعران متخصص کودک ونوجوان برای آموزش نونهالان نداریم در بعضی ار شعبه ها  شاعران بزرگسال ما دارند فعالیت ادبی می کنند در حالیکه شاید مهارت کافی را در این زمینه نداشته باشند. تک وتوک شاعران کودک ونوجوانی داریم که در شهرستانها هستند آنها هم به صورت خود جوش فعالیت دارند ودور هم جمع می شوند.اما جای یک محفل رسمی که به طورحرفه ای به  نقد وبرسی وتحلیل ادبیات کودک ونوجوان در کشور بپردازد  چه  در تهران وچه در  شهرستانها واقعا خالی است.

به نظر شما آیا شعر کودک ونوجوان ما نسبت به سالهای گذشته پیشرفتی داشته است ؟

در زمینه شعرهای خرد سال وکودک ما قدم هایی رو به جلو برداشته ایم یعنی شاعران ما با تغیر زبان وفرم  به بچه های نسل امروز ما  نزدیک تر شده اند اما در زمینه شعر نوجوان ، من فکر می کنم شاعران ما هنوز از چهار چوب  سبک سنتی خودشان که بیشتر چهار پاره  است  بیرون نیامده اند وقالب های جدید تری را تجربه نکرده اند در صورتیکه من در  محافلی که برای نوجوانان شعرخوانده ام احساسم این بود که با شعرهای سپید وآزاد  بهتر ارتباط برقرارمی کنند وشاید این سبک شعرها به زبان بچه های امروز ما  نزدیکتر باشد.

اگر یادتان باشددر دهه شصت وهفتاد نشریات کیهان بچه ها وبعد سروش نوجوان تبدیل شده بود به مرکز پرورش واستعداد یابی شاعران کودک ونوجوان، آنجا جلسات منظمی  برگذار می شد و آثار شاعران مورد نقدوبرسی قرار می گرفت.آیا تاثیرات آن جلسات در نسل امروز شعرما هنوز هم وجود دارد؟

بله من فکر می کنم اگرتاریخچه   ادبیات کودک ونوجوان مارا بخواهیم طبقه بندی کنیم از دهه شصت وهفتاد می توانیم به عنوان دهه طلایی نام ببریم درآن  دوران ادبیات ما به رشد وشکوفایی رسید واین روند روبه رشد در آثار نویسندگان وشاعران  جدید تر هم مشاهده می شود، اما نباید فراموش کرد که دایره واژگان شعری آن روزها، بازندگی  نوجوانان  امروز ما خیلی  همخوانی ندارد در واقع می توان گفت که شاعران کودک ونوجوان ما کمی از نوجوانان نسل امروز فاصله گرفته ویا گاها عقب هم مانده اند دغدغه کودک ونوجوان امروز طبیعتا با روحیات و وگفتار بچه های نسلهای قبل فرق می کند ،  شاعران ما هم برای رسیدن به این نسل  بایددست به نوآوری بزنند ویا  زبانشان را در شعر تغییر بدهند اگر این اتفاق بیافتد بیشتر می توانیم به آینده شعر کودک ونوجوان امیدوار باشیم.

منظور شما این است که بعد از محمود کیانوش  وپروین دولت آبادی در دهه  شصت شاعرانی روی کار آمدند  و یک نوع شعری را برای نوجوانان باب کردند  که بیشتر به سبک  چهار پاره بود و این سبک همچنان ادامه دارد؟

البته در چند سال اخیر شاعران نوجوان ما کارهایی جدید تری هم  ارایه کرده اند اما خیلی کم . اگر دقت کرده باشید نوجوانهای امروز  ما هنوز هم با برخی از شعرهای قیصر ارتباط برقرار می کنند چون شعرهای او به زبان نوجوانان امروز نزدیک تر است . یا بعضی ازنوجوانان  امروز دوست دارند شعرهای بزرگسالانی  مثل فروغ یا احمدرضا احمدی را زیر لب زمزمه کنند.  دلیلش هم این است زبان شعری نوجوان ما از حالت کودکانه اش بیرون نیامده است البته در چند سال اخیر کسانی مثل خانم نظرآهاری، بیوک ملکی،  عباسعلی سپاهی وغلامرضا بکتاش و چند تای دیگر  دست به یک سری نو آوری وساختار شکنی  در زبان شعر نوجوان  زده اند و سعی  کرده اند به تجربیات جدیدی در زمینه شعر نوجوان برسند که  امیدوارم تداوم داشته باشد .

شما خودتان هم در زمینه شعر نوجوان سبک های آزاد وسپید را  امتحان کردید؟

بله اتفا من در حال حاضر هفت مجموعه شعر نوجوان در دست چاپ دارم که حاصل تجربیات من در چند سال گذشته اند پنج تا از آنها را به سبک نیمایی سروده ام ودوتای دیگر هم شامل شعرهای سپید من هستند.

 

می توانید اسم چند تا از آنها را بگویید؟

بله «چتری از پرنده »، «کاغذ سفید من» . «پنجره ها گرم گفتگو بودند» و «تب رسیدن» چند تا از اینها هستند.

با این حال شما به آینده شعر کودک و نوجوان ما خوش بین هستید؟

با نشانه هایی که در آثارشاعران نسل جدید   دیده می شود یقین دارم که وضعیت شعر بهتر خواهد شد فقط بخشی از نگرانی های من از  این است که متولیان شعر کودک ونوجوان ما  نسبت به آثار این عزیزان سکوت کنند. همیشه  ادبیاتی پیشرو خواهد بود که مورد بی تفاوتی قرار نگیرد متاسفانه بسیاری از شاعران ما با مقوله نقد غریبه اند من فکر می کنم آثاری که از طرف نسل جوان ما تولید می شود نیازمند تحلیل و بررسی است.

چرا در زمینه شعر کودک و نوجوان برخلاف رمان  و داستان ترجمه های کمتری به بازار می آید؟

یکی از دلایلش جوان بودن ادبیات کودک و نوجوان ماست ،دلیل بعدیش هم  نگاه گیشه پسندانه ناشران و مترجمان ما به مقوله ترجمه است بعضی از آنها فکر می کنند اگر شعر کودک و نوجوان رابه زبان فارسی برگردانند کتابها روی دست شان خواهد ماند و گاهی هم فکر می کنند اگر کار کودک و نوجوان را ترجمه کنند کار بزرگی انجام نداده اند و همه اینها برمی گردد به جدی نگرفتن ادبیات کودک نوجوان در کشور ما.در صورتی که در چند سال اخیر شعرهای شیلور استاین برای کودکان ایرانی  ترجمه شده و با اقبال خوبی هم روبه رو بوده است . به هرحال آثاربسیار ارزشمندی در زمینه شعر کودک و نوجوان در خارج از کشور تالیف می شود که اگر مترجمان ما همت کنند با ترجمه آن کتاب ها کمک بزرگی به ادبیات کشورمان خواهند کرد.

حالاچرا کتابهای شاعران ما به زبان خارجی ترجمه نمی شود؟

اتفاقا  یکی از دلایل این بحث هم برمی گردد به کلاسیک بودن شعرهای کودک و نوجوان ما.  چون اگر بخواهیم چهارپاره های شاعران خودمان را به زبان خارجی برگردانیم 50 درصد از زیبایی هنری خود را از دست خواهند داد.اینجاست که باید تأکید کرد که زبان شعری امروز ما احتیاج زیادی به تغییر و نوع آوری دارد. چون شعر آزاد و سپید خیلی راحت تر از اشعار وزن دار  و قافیه دار ترجمه خواهد شد.

 

بهترین کتاب های که در زمان نوجوانی خوانده اید کدامها بودند؟

کتاب« شازده کوچولو» نوشته اگزوپری با ترجمه محمد قاضی  یکی از کتاب های خوبی بود که در زمان نوجوانی خواندم و با آن بسیار ارتباط برقرار کردم دیگر کتابی که تاثیر زیادی در من گذاشت« سفرهای حامی و کامی» نوشته نادر ابراهیمی بود که اتفاقا سریالش هم دراواخر ده پنجاه از تلویزیون پخش شد. یادم هست برای خریدن کتابش  تمام همدان را زیر پا گذاشتم اما پیدایش نکردم و آخر سر برادر بزرگترم را که در کرمانشاه نظامی بود وادار کردم مرا با خود به آن شهر ببرد و بعد از کلی گشتن درکتابفروشی های کرمانشاه آن را پیدا کردیم  وخریدیم .

یک خاطره از نوجوانی تان برای ما تعریف کنید؟

یک روزدر نوجوانی  برای خریدن کیهان بچه ها به دکه روزنامه فروشی در  اسدآباد رفتم و تقاضای کیهان بچه ها کردم  فروشنده هم نگاهی به سراپای من کرد  و گفت تو دیگه پشت لب هایت سبز شده باید کیهان ورزشی بخوانی !

چه تعریفی از نوجوانی دارید؟

به نظر من نوجوانی ارزشمندترین دوران زندگی هست. نوجوانی را می توانم در این سه کلمه تعریف کنم: هیجان، سرعت و شکل گیری شخصیت .البته نوجوانی دوران خاصی است خاص بودنش هم بیشتر به خاطر سردرگم بودن آن دوران است تا وقتی که کودک هستی والدینت به تو توجه دارند و به خواسته هایت می رسند وقتی هم جوان و بزرگ سال می شوی این خودت هستی که  می توانی  بر مشکلات زندگی ات غلبه کنی اما د رنوجوانی نگاه خانواده به نوجوان از دو منظر شکل می گیرد گاهی اوقات فکر می کنند هنو ز کودکی وگاهی وقت ها فکر می کنند جوانی و احتیاج به کمک نداری به همین خاطر از این دوران ، دوران سردرگمی یاد می کنند .اما در کل آینده هر انسانی در این دوران شکل می گیرد.

 

شعر را چگونه تعریف می کنید؟

شعر والاترین حسی است که انسان به واسطه انسان بودنش می سراید.زیباترین هنر انسان ابراز احساسات آن است و زیباترین  قالب برای ابراز احساسات، سرودن شعر است شعر از شعور انسان برمی خیزد وشعری که باعث تعالی انسان شود به نظر من زیباترین هدیه و موهبتی است که خدا در وجود یک شاعر  نهاده است.

 

چه موقع هایی شعر می سرایید؟

من زمانی برای شعر سرودن قلم بدست می گیرم که با خودم و مخاطب روراست و صادق باشم. و می توانم بگویم تنها زمانی به دروغ فکر نمی کنم که احساس شعر گفتن در من زنده می شود.