مجله دوست نوجوانان -بهمن ماه 1394

گفتگو با عباسعلی  سپاهی یونسی  (شاعر کودک ونوجوان )

صبح و سیب

رامین جهان پور

عباسعلی سپاهی یونسی متولد 1354 گناباد می باشد.این شاعر کودک ونوجوان فعالیتش را از اوایل دهه 1370 با نشریات سلام بچه ها و سروش نوجوان آغاز کرد و تاکنون چند جلد کتاب هم در این زمینه منتشر کرده است سپاهی  که در حال حاضر ساکن مشهد می باشد در روزنامه قدس استان خراسان  فعالیت دارد و البته همکاری با نشریات کودک ونوجوان را هم هنوز فراموش نکرده است.برخی از کتابهای او که در چند سال اخیردر زمینه شعر منتشر شده عبارتند از :«راه رفتن زیر باران» ،«روستای من »، «یاد لبخندهایتان هستم »،«صبح وسیب »،«جبهه در آلبوم »،«خسته نباشی خداجان »و«شاید همین اطراف باشد».

 

* آقای سپاهی، شعر را چگونه  تعریف می کند ؟

از آن سوالات سخت است. واقعا شعر چیست و اصلا چقدر می توانیم آن را تعریف کنیم؟  نمی دانم کجا بود که خواندم :«مصرع اول شعر، هدیه خدا ست»  و این یعنی آن جهانی بودن شعر، یعنی آسمانی بودن آن. برای شعر هم تا دلتان بخواهد تعریف داریم اما واقعا کدام تعریف می تواند تعریف شعر باشد. پس بگذارید از تعریف هایی که بزرگانی مثل ابن سینا، شمس، قیس رازی، شفیعی کدکنی و دیگران  از شعر داشته اند بگذریم و این طور فکر کنیم که شعر بیان حالتی است که می تواند با شادی، غم همراه باشد آن هم با همین کلماتی که در دسترس همه هست اما فقط شاعر می تواند از آنها اثری خلق کند که دیگران آن را به اسم شعر می شناسند. شعر همان چیزی است که روح ما را پرواز می دهد و خواندنش حالمان را خوب می کند البته اگر شعر خوبی باشد.

 * چرا شاعر کودک ونوجوان شدید؟

نمی دانم. لااقل در شروع ماجرا و پرداختن به شعر نمی دانستم اما از سالها قبل من شعر کودک و نوجوان را انتخاب کردم چون قبل از آن شاعر بزرگسال بودم که در کنار آن گاهی هم برای کودکان شعر می نوشتم اما، بعد به جایی رسیدم که فکر کردم من می توانم برای کودکان و نوجوانان راحت تر بنویسم و روحیات من هم به این گروه های سنی نزدیک تر است. حالا من را به نام شاعر کودک و نوجوان می شناسند و از این بابت هم خیلی خوشحالم هر چند هنوز هم گاهی شعر بزرگسال هم می نویسم ولی دوست ندارم و نیازی نمی بینم که آنها را منتشر کنم.

* چه تفاوتی بین شاعر کودک ونوجوان و شاعر بزرگسالان هست ؟

همان تفاوتی که بین یک پزشک بزرگسال و یک پزشک متخصص کودکان هست. همان تفاوتی که بین یک استاد دانشگاه و یک معلم کلاس اول هست. هر دو پزشک، پزشک هستند اما دومی باید بداند که با موجود لطیفی به اسم کودک روبروست پس باید متناسب با روحیات، داشته ها، واحساسات این کودک عمل کند. شاعر کودک هم در مرحله اول شاعر است به همان معنایی که همه می دانیم اما بخش دوم ماجرا که بخش مهمی هم هست ، این است که شاعر کودک بداند برای کودک شعر می گوید و کاری که می کند باید متناسب با سن و سال مخاطب باشد برای همین هر چیزی که دلش خواست و هر طور که دلش خواست نمی تواند شعر بگوید و همیشه باید حواسش به مخاطب خودش باشد در صورتی که ما در شعر بزرگسال و یا در نوشتن برای بزرگسالان چنین الزامی نداریم ،شاعر بزرگسال می تواند بگوید من برای دل خودم شعر می گویم و خود را مقید به مخاطب نکند اما شاعر کودک نمی تواند این برخورد را داشت باشد.

* شما از جمله شاعران کودک ونوجوان هستید که در اشعارتان یک نوع نوآوری به چشم می خورد دراین مورد توضیحی دارید؟

 اگر این اتفاق افتاده است بهتر این است که دیگران در این باره صحبت بکنند اما این را می توانم بگویم که من به سهم خودم سعی کرده ام حرف تازه ای داشته باشم و این حرف تازه را سعی کرده ام به شکلی زیبا بیان کنم تا مخاطبم به آن توجه کند. فکر کنم برای این سوال همین مقدار توضیح کافی است چون در هر حال معتقدم قضاوت اصلی را دیگران درباره ما انجام می دهند و نیما هم گفته است: آن که غربال در دست دارد در پی کاروان می آید. و مهم این است که کارمان در آزمون سنجش روزگار موفق باشد.

* اولین شعری که سرودید در چه تاریخی بود و اولین شعر واولین کتابتان در چه تاریخی منتشرشد؟

تا جایی که  یادم هست از همان سالهای ابتدایی و مشخصا از کلاس چهارم شعر گفتن را شروع کردم. اما  آن زمان هیچ کس کار یک بچه روستایی را جدی نگرفت هر چند من خودم بودم که کارم را جدی گرفتم و نتیجه هم گرفتم. اولین کارم در دهه 1360  در مجله اطلاعات هفتگی چاپ شد  که آن روزگار صفحه ای برای کودکان داشت. شروع ان شعر این طور بود که:

وقتی که شب آمد

خورشید در خواب است

در آسمان اما

مهتاب بی تاب است

اولین کتابم با نام «صبح و سیب» سال 1379 چاپ شد که مجموعه شعر نوجوان بود شعرهایی که بیشتر حال و هوای روستایی داشتند چون آن زمان تازه از روستای زادگاهم یعنی «یونسی» به شهر مشهد آمده بودم. در ادامه هم کتابهای دیگرم  چاپ شد که بیش از 50 مجموعه می شود.

* بهترین مجموعه  شعرهایی که  که در نوجوانی خواندید؟

متاسفانه در نوجوانی دسترسی به کتاب برای من مشکل بود کتابهایی که داشتم دیوان سعدی بودو اشعار  پروین اعتصامی . به همان دلایلی که گفتم شروع کارم با ادبیات بزرگسالان  بود  .بعدها مجموعه شعرهای سهراب، فروغ، اخوان و ...هم به خواندنی هایم  اضافه شد.

* شعر امروز کودک ونوجوان چه فرقی با شعر دهه 1360 و یا قبل از انقلاب دارد ؟آیا در این مسیرپیشرفتی داشته ایم ؟

حتما پیشرفت داشته ایم اگر پیشرفتی نبود این تعداد شاعر کودک و نوجوان نداشتیم اما از جهت کمیت هم ،شعرهای امروز شاعران کودک و نوجوان به شعر خوب بیشتر نزدیک شده است  و البته این طبیعی است ما قدم در راهی گذاشته ایم که گذشتگان ما آن را برایمان هموار کرده اند و این  نکته ای است که نباید آن را از یاد برد اگر عباس یمینی شریف، محمود کیانوش، یحیی دولت آبادی، نیما یوشیج و ... نبودند امروز خواننده شعرهای ناصر کشاورز، مصطفی رحماندوست، افسانه شعبان نژاد، محمودپور وهاب، بیوک ملکی، شکوه قاسم نیا و نسلهای بعدی نبودیم.

در مورد بخش دوم پرسش شما باید بگویم که تفاوت را می توان در موضوعات ملموس تر دید. شاعر دهه 60 شاعر روزگار جنگ و انقلاب بود و این اتفاقات او را به مسیری می برد که از این موضوعات بسراید اما شاعر دهه 90 شاعر  روزگار اینترنت و چت و شبکه های اجتماعی و زندگی مدرن است و شاعر همیشه متاثر از فضایی است که در آن زندگی می کند. وقتی به شعرهای خودم نگاه می کنم می بینم شعرهای بیست سال قبلم بیشتر در حال و هوای روستا بوده است اما شعرهای این روزگارم بیشتر شعرهایی است متاثر از زندگی شهری و یا موضوعاتی مثل عشق که در دهه 60  نبود. 

* بیشتر در چه قالبی  برای کودک ونوجوان شعر می گویید ؟ چار پاره ،سپید ، یا نیمایی ؟

برای نوجوانان بیشتر چهارپاره و نیمایی کار کرده ام چون به نظرم این دو قالب پتانسیل خوبی برای سرودن برای این مخاطب را دارد. کارهایم برای کودکان هم بیشتر چهار پاره است .

* در مورد این شاعرها چه صحبتی دارید؟(کوتاه )نیما؟  مولانا ؟ سلمان هراتی؟

نیما: همه او را به تحولش در شعر بزرگسال می شناسند اما برایم جالب است که او هم برای کودکان کارهایی انجام داده است . نیما مرد بزرگی بود.

مولانا: عاشقش هستم. انتخاب اولم از بین شاعران مولاناست چون او انسانی است شوریده.

سلمان هراتی: از سالهای دبیرستان که درباره سلمان چیزهایی خواندم و شعرهایش را به او علاقمند شدم.او یک  معلم بود و سادگی و صفای شعرهایش را دوست دارم:

 و من 
هر گلی را که می دیدم از 
دستهای تو آغاز می شد 
و آبی که از بیشه ای دور می آمد آرام 
بوی تو را داشت

*  در اوایل سرودن از کدام شاعر کودک ونوجوان کشور تاثیر گرفتید؟

بیش از همه از ناصر کشاورز. نگاه او به موضوعات و روانی و صمیمیت جاری در شعرهایش را بیشتر از هر شاعری دوست داشتم و در حال حاضر هم، البته از همه شاعران خوب کودک و نوجوان مطالب زیادی یاد گرفته ام و شعرهای همه را بارها و بارها خوانده ام .

* آخرین جایزه ادبی که گرفتید چه تاریخی بود ؟

 باور می کنید نمی دانم و یا شاید الان حافظه ام کمک نمی کند البته در سالهای اخیر کمتر در جشنواره ها شرکت می کنم اما بیشتر شعر می گویم.

* احساستان در لحظه ای که سرودن یک شعر را تمام می کنید ؟

حس خوبی است البته اگر شعری که گفته ام خودم را راضی کند چون بعضی وقت ها بعد از سرودن شعرم را دور انداخته ام  چون چیزی که می خواستم نشده است.

* چه مواقعی شعر  می سرایید ؟

الان دیگر زمان خاصی برای سرودن ندارم هر وقت حس یک شعر تازه سراغی از من بگیرد البته در سالهای اخیر بسیاری مواقع تصمیم گرفته ام شعری تازه بنویسم  و همین کار را هم کرده ام.

* آینده شعر کودک ونوجوان را چگونه ارزیابی می کنید؟

به بهتر شدن شعر کودک و نوجوان  امید وارم.به شرط این که نسل جدید برای شعرشان تلاش بیشتری بکنند.

* آیا با نوجوانان شاعر در تعامل هستید؟

بله در جلسه شعر کودک و نوجوانی که حدود 10 سالی است در مشهد دارم بعضی وقت ها شاعران نوجوان هم شرکت می کنند و از این نوجوانان هم چیزهایی یاد گرفته ام.

* اگر در دنیا شاعری وجود نداشت چه اتفاقی برای مردم یک جامعه پیش می آمد؟

گاهی با خودم فکر می کنم اگر از دنیای من ادبیات و موسیقی را بگیرند دیگر بهانه ای برای زندگی نخواهم داشت، شاید این فکر کمی دور از واقعیت  و  همراه با اغراق باشد اما این را مطمئن هستم که دنیایی که این دو مقوله  را نداشته باشد جای خوبی برای زندگی نخواهد بود چون هنر و ادبیات است که حال خیلی ها و از جمله من را خوب می کند.